وجوب کفائیوجوب منجّز در حق مکلّف در صورت عدم امتثال سایر مکلّفان را وجوب کفایی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد. ۱ - تعریفوجوب کفایی، مقابل وجوب عینی، وجوبی است که به عموم مکلفین تعلق گرفته است، اما اگر عده‌ای بر انجام آن اقدام کنند از بقیه ساقط می‌شود؛ برای مثال، نجات انسان غریق، بر همه حاضرانِ در صحنه واجب است، اما اقدام یکی از آن‌ها، تکلیف را از دیگران ساقط می‌کند. ۲ - نکتهبر مبنای مرکب بودن احکام تکلیفیه، منع از ترک، داخل در حقیقت وجوب، فصل و مقوم آن است، و بنا بر بساطت وجوب نیز، منع از ترک، لازمه جدا ناشدنی و عقلی وجوب است؛ حال این اشکال پیش می‌آید که واجب کفایی اگر واجب است چگونه ترک آن برای بقیه جایز می‌باشد و اگر ترک آن جایز است چگونه به آن واجب گفته می‌شود. پاسخ‌هایی برای حل این اشکال بیان شده است، از جمله: ۱. در واجبات کفایی همگان مکلف نیستند، بلکه تکلیف بر عهده یکی از مکلفان می‌باشد، که نه در نزد خدا و نه در نزد ما معین نیست، اگر چه خداوند، به آن عالم است. ۲. مکلف در واقع یک نفر است که در نزد خدا معین می‌باشد، ولی برای ما مجهول است و وقتی تکلیف را انجام داد برای ما هم مشخص می‌شود. [۲]
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج ۱، ص ۲۰۴-۲۰۳.
۳. همه مکلف هستند ولی غرض مولا فقط حاصل شدن آن امر است و وقتی حاصل شد تکلیف از همه برداشته می‌شود. [۴]
ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ص ۳۶۸.
[۵]
محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، ص ۴۷.
[۷]
سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج ۴، ص ۵۳۲.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوين توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، برگرفته از مقاله «وجوب کفایی». رده‌های این صفحه : وجوب
|